donderdag 21 februari 2013

Steekje voor steekje

In 2010 bezocht ik de tentoonstelling "Steekje voor steekje" in MUSEUM HAGEDOORNS PLAATSE in Epe. Ongeveer 80 merk- en stoplappen uit de collectie van het museum, maar ook uit andere musea, van verzamelaars en inwoners van Epe en omgeving werden tentoongesteld.

Hier volgt een beschrijving over merk- en stoplappen zoals die bij de tentoonstelling stond aangegeven.

Merklappen:
In de schoolwetten van 1878-1884 werd het vak Nuttige Handwerken ingevoerd. Uiteraard alleen verplicht voor meisjes, als oefening voor het merken van huis- en lijfgoed. Als verplicht onderdeel van dit vak moesten de meisjes één of meer merklappen maken.
De merklap, was langs de snijranden van een zoom of handwerksteek voorzien. Daarna volgden eenvoudige randjes en een alfabet in opbouwende letterreeks in kruissteek. Dat wil zeggen: eerst de stokletters IHNMJLTFEPBRKD. Dan de schuine letters AVWXYZ, daarna met ronde letters UCGOQS. Als laatste kwamen de cijfers aan de beurt
Pas rond 1900 kwam het handwerkonderwijs goed op gang. Zeker drie generaties meisjes hebben het bekende rode lapje met letters en cijfers moeten maken. De hulp van moeder of juf was vaak hard nodig. Er is enorm veel variatie in opzet en invulling van de werkstukjes.









Behalve de rode schoollapjes waren er ook oudere merklappen te zien, niet alleen met letters maar ook met allerlei motieven.



Merklap 1766.




Merklap 1767.


  

Merklap 1797.




Merklap 1805.




Merklap 1823.




Merklap, maakster 10 jaar oud.




Stoplappen:
Van een meisje werd verwacht dat zij sleets of kapot linnengoed kon repareren. Zij oefende de basisvaardigheid op het maken van een merklap.
Met een jaar of elf begon zij aan haar eerste stoplap. Allereerst werd het doorstoppen van de stof, meestal met een gekleurde draad, geleerd.
Dit doorstoppen als oefening gebeurde in de drie hoofdbindingen, linnen- (1 draad op en 1 draad neer), keper-(1 draad op en 2 draden neer), en satijnbinding (1 draad op en 4 draden neer).Daarna kwam het echte stoppen waarbij als oefening een stuk stof uit een grotere lap werd geknipt. Dit moest onzichtbaar gerepareerd worden.
Wanneer er secuur gewerkt was zag je geen verschil tussen voor- en achterkant van de stof. Om dit aan te tonen werden de lappen vaak aan de achterzijde van initialen voorzien.
In de loop van de 20e eeuw werden de echte stoppen die geoefend werden steeds kleiner. De handwerkjuffen werden minder veeleisend. Een klein gat is tenslotte gemakkelijker te stoppen dan een groot gat.


 





Oudere stoplappen.


Een stoplap uit 1769.





?




Deze merklap is gemaakt door Amarinthia Leclerc (1845-1909) in het N.H. weeshuis te Amsterdam 1860. Over deze merklap zal ik later nog een schrijven.


Geborduurd in nestelgaatjes en kastjessteek met rood zijden garen op fijn kerklinnen.



Behalve de merk- en stoplappen waren er ook pronkrollen (souvenir de ma jeunesse). Een pronkrol bestaat uit een reeks lapjes waarop verschillende handwerktechnieken zijn verwerkt.



Detail pronkrol 1919.





Er hingen ook gedenkdoeken die gemaakt werden voor speciale gelegenheden, zoals deze van een 84 jarige grootmoeder gemaakt voor haar kleinkinderen, 2e helft 19e eeuw.




Gedenkdoek van een 78 jarige moeder ter gelegenheid van het 25 jarig huwelijk van haar dochter, 1848.




Heb jij een oud merk- of stoplapje in je bezit en wil je die graag delen met andere lezers van mijn blog, neem dan CONTACT met mij op. Voeg een duidelijke foto toe en aanvullende informatie over de maakster/lapje is ook welkom.


Annelies, QUILTS & SIGGIES verzamelt school- en stoplapjes. Heb je zoiets in de kast liggen en doe je er niets mee, dan kun je haar er blij mee maken. Haar verzameling tot nu toe, kun je op haar BLOG bekijken.


Simone, ATELIER SOED IDEE, heeft een oud schoollapje uit 1905 gekocht. Zij heeft het patroon uitgewerkt en gratis beschikbaar gesteld, informatie vind je op haar BLOG.

 Foto: Atelier Soed Idee - Simone

27 opmerkingen:

  1. O helemaal geweldig val als een blok voor de stoplappen!
    fijne dag,
    groetjes van marijke

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Wat een mooie merk- en stoplappen.
    Groetjes Will

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Ik ben blij dat dat aan mijn neus voorbij gegaan is. Wat een werk.

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Prachtig om dit alles te zien,bedankt om mee te mogen kijken!

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Prachtige tentoonstelling was het, ik heb er ook rondgelopen en de lappen kunnen bekijken!!
    Lieve groet

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Ik heb op de lagere school in de jaren 50 géén rode letterlap gemaakt. Kruissteek heb ik wél geleerd, net als haken en breien en wat andere borduursteken. Later heb ik één merklap gemaakt, een friese geloof ik en dat vond ik wel genoeg! Maar mooi zijn ze. Ik val vooral voor de stoplappen, dat is meer mijn ding.

    BeantwoordenVerwijderen
  7. Wat een leuke tentoonstelling.
    Ik ben ook dol op letterlappen. Heb er in mijn jeugd een paar gemaakt maar helaas zijn die kwijt geraakt. Als volwassene heb ik er drie gemaakt. Heel mooie, al zeg ik het zelf, en ze hangen al minstens 25 jaar aan mijn muur. Jammer genoeg kunnen ogen en handen dat priegelwerk nu niet meer aan.
    Janny

    BeantwoordenVerwijderen
  8. Oh Willy wat een prachtig handwerk en zo mooi om te zien dat het al eeuwen gebeurd. Zo jammer dat de jeugd niet meer leert om te borduren. En om eerlijk te zijn, ik heb het nog wel geleerd (op eenvoudige wijze, maar ben het meeste vergeten) maar zou nooit zo'n mooie lap kunnen borduren.
    Succes de andere dames met hun verzameling.
    groetjes,
    Anita

    BeantwoordenVerwijderen
  9. Wat geniet ik weer van dit artikel ! Leuk dat je mijn naam noemt, daar ben ik erg blij mee.
    Eergisteren kwam er nog een naamgenote van me prachtig familiehandwerk laten zien in de winkel waar ik werk.
    Wat is dit toch een geweldig erfgoed !

    BeantwoordenVerwijderen
  10. Wat prachtig vooral die stoplappen om te smullen.
    Mooie tentoonstelling helemaal top.
    Groeten ELza.

    BeantwoordenVerwijderen
  11. De rode letterlapjes en de stoplappen zijn mijn favoriet in deze prachtige verzameling Willy.
    Leuk dat je dit allemaal hebt laten zien.

    BeantwoordenVerwijderen
  12. Wat een prachtig verslag heb je gemaakt. De foto's zijn zo mooi. De stoplappen en rode lapjes hebben op dit moment mijn voorkeur.

    Groetjes van Marion

    BeantwoordenVerwijderen
  13. Merklappen kende ik wel, maar stoplappen zijn nieuw voor mij!! Leuk om te zien !!

    BeantwoordenVerwijderen
  14. Prachtig, al dat borduurwerk.
    Groetjes,
    Marian

    BeantwoordenVerwijderen
  15. Wat een prachtige collectie laat je ons zien, en wat een juweeltjes zitten er tussen! Ben inmiddels ook aan het borduren geslagen, dus vind ik het extra genieten om mee te mogen kijken :)!

    BeantwoordenVerwijderen
  16. Wat een mooie merk- en stoplappen laat je zien. Ik had het schoollapje van mijn moeder en dat hangt nu ingelijst bij mijn dochter aan de muur.Mijn oma leerde mij borduren en dat doe ik nog altijd met heel veel plezier.
    Kram
    Anje

    BeantwoordenVerwijderen
  17. Zo mooi allemaal. Ik heb ook nog mijn schoollapje. Merklappen zijn toch altijd mooi!

    BeantwoordenVerwijderen
  18. Wat ontzettend leuk dat je dit allemaal laat zien. Echt genieten,hoor die oude lapjes.
    Fijn dat je dit zo een keer laat zien.
    Groetjes
    Wietske

    BeantwoordenVerwijderen
  19. Mooie herinneringen aan vroeger. Jammer dat de jongens hier geen onderricht in kregen ;) zou wat gemakkelijk zijn :D

    BeantwoordenVerwijderen
  20. Wat een prachtig handwerk. Dit zijn toch kunststukjes op zich!

    Liefs, Juliëtte

    BeantwoordenVerwijderen
  21. Wat een prachtige lapjes en borduurwerken. De kleuren van deze oude merklappen vind ik prachtig net als de stoplappen. Daar heb ik inmiddels ook aan aantal oude in mijn bezit want ik vind ze prachtig. Zo fijn en kunstig gemaakt.

    BeantwoordenVerwijderen
  22. Zo'n schitterende merklappen, zo leuk om te maken vind ik. Die van Soed Idee heb ik ook nog afgeprint om binnenkort te maken en er loopt momenteel nog eentje die ik via de borduurvrouw vond. Kruisjes maken blijft fun!
    Groetjes, rita.

    BeantwoordenVerwijderen
  23. Mooi hoor de oude lappen en de merklappen.
    Merklappen borduren blijft een leuk werkje voor mij.
    Groetnis Annie

    BeantwoordenVerwijderen
  24. Hoewel het stoplapjes waren, zijn het mooie kunststukjes.
    En die oude merklappen zijn ook prachtig!
    Ik vind het geweldig mooi om te zien.

    Lieve groet,
    Gerry

    BeantwoordenVerwijderen
  25. Oh wat mooi allemaal! De bovenste zou ik zelfs wel heel graag willen hebben. Oene! Daar komt mijn familie vandaan en draagt zelfs die naam! Wie weet heeft een familielid dit ooit wel gemaakt. Echt heel leuk om te zien.
    Kram van Gon

    BeantwoordenVerwijderen
  26. mooi zo'n verzameling merk- en stoplappen.
    Warme groet, Noor

    BeantwoordenVerwijderen
  27. Er zitten prachtige merklappen tussen Willy! Zo'n jaar of twintig geleden heb ik er ook nog een aantal gemaakt. Eentje ervan hangt nog in een van de slaapkamers. Ik vond het altijd een leuke bezigheid. Wellicht hangt mijn merklap over honderd jaar ook wel ergens in een museum ;-)!

    Een fijn weekend!

    Madelief x

    BeantwoordenVerwijderen